Deport kararına itiraz 7 gün içinde yapılır. İdari gözetim kararlarına da itiraz edilebilir. Sınır dışı etme ancak Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayan yabancılar hakkında uygulanabilecek bir işlemdir. Anayasamızın 23 maddesinin son fıkrası hükmü gereğince vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz. Yabancılar da ancak kanunda sayılan şartların gerçekleşmesi durumunda sınır dışı edilebilirler. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ile yabancılar hakkında uygulanacak “Sınır Dışı Etme” kararları da düzenleme altına alınmıştır. Kanunun 56. maddesinde sayılan kimseler hakkında valilikçe sınır dışı etme kararı alınabilir. Sınır dışı etme kararları idari işlem niteliğinde olup, bu kararlara karşı ilgili makamlar nezdinde itiraz edilebileceği gibi idari yargıda iptal davası açabilir. Yani hakkında sınır dışı etme kararı karşı;
- İdare mahkemesine başvurarak kararın iptalini talep etme hakkına
- Yada idareye başvurarak itiraz etme hakkına sahiptir.
Hakkında sınır dışı etme kararı bulunan kimse kararın tebliğinden itibaren yedi gün içinde sınır dışı etme kararı veren valiliğin bulunduğu ildeki idare mahkemesine dava açmalıdır. Mahkemeye başvuran kişi, sınır dışı etme kararını veren makama da başvurusunu bildirir. Mahkemeye yapılan başvurular on beş gün içinde sonuçlandırılır.
Sınır dışı etme (deport), devletlerin ülke güvenliklerini ve kamu düzenlerini korumak amacıyla davranışları bu açıdan tehlikeli görülen yabancıları ülkeden çıkarmak için kullandıkları bir karardır. Sınır dışı etme kararı esas olarak Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda (YUKK) düzenlenmiş olup bu kanun sınır dışı etme kararının yasal dayanağını oluşturmaktadır. YUKK’nun 53. maddesinin ilk fıkrasına göre deport kararı, Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün talimatı üzerine veya resen valilik tarafından alınmaktadır. Sınır dışı etme kararı bu anlamda tek taraflı bireysel idari işlem niteliği taşımaktadır. Kolluk tarafından yakalanan yabancılardan YUKK’nun 54. maddesinde sayılan halleri taşıyanlar için sınır dışı etme kararı verilmek üzere valiliğe bildirim yapılır.
Sınır dışı etme kararı yukarıda da izah edildiği üzere valiliklerce alınmaktadır. Valilikler resen harekete geçebilecekleri gibi Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’nün talimatı üzerine de karar alabilirler. Hakkında deport kararı verilen yabancılar için sınır dışı etme kararında belirtilmek suretiyle en az 15 en çok 30 gün süre verilerek Türkiye’yi terk etmeleri istenir. Türkiye’yi terk etmeleri için kendilerine süre verilen yabancılara hiçbir harca tabi olmayan Çıkış İzin Belgesi verilir. Fakat YUKK’nun 56. Maddesine göre; “Ancak, kaçma ve kaybolma riski bulunanlara, yasal giriş veya yasal çıkış kurallarını ihlal edenlere, sahte belge kullananlara, asılsız belgelerle ikamet izni almaya çalışanlara veya aldığı tespit edilenlere, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlara bu süre tanınmaz.” Kanunun lafzından da anlaşılacağı üzere süre verilmeyecek haller belirli olup bu hallerde süre verilmesi idarenin takdir yetkisine bırakılmamıştır. Bu şartları bulunduran bir yabancıya ülkeyi terk etmesi için süre verilmesi mümkün değildir.
Hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan; kaçma ve kaybolma riski bulunan, Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden, sahte ya da asılsız belge kullanan, kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır. İdari gözetim kararı da tıpkı sınırdışı etme kararı gibi tek taraflı bireysel idari işlem niteliği taşımaktadır.
Kanun durumları aşağıda belirtilen şartlara uyan yabancılar hakkında sınır dışı etme kararı alınacağını hükme bağlamıştır:
- İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkum edilip cezası infaz edildikten sonra sınır dışı edilmesi gerektiği değerlendirilenler
- Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar
- Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve sahte belge kullananlar
- Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar
- Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar
- Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler
- İkamet izinleri iptal edilenler
- İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler
- Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler
- Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler ya da bu hükümleri ihlale teşebbüs edenler
- Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler
- Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan, başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar
- İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar
- Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler..
-
Sınır dışı etme kararı alınması gerektiği değerlendirilen yabancılar hakkında, sınır dışı etme kararı valilik tarafından alınır. Değerlendirme ve karar süresi kırk sekiz saati geçemez. Hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan; kaçma ve kaybolma riski bulunan, Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden, sahte ya da asılsız belge kullanan, kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan, kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır ya idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. Hakkında idari gözetim kararı alınan yabancılar, yakalamayı yapan kolluk birimince geri gönderme merkezlerine kırk sekiz saat içinde götürülür. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu 57. maddesinde
- Hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan;
- Kaçma ve kaybolma riski bulunan,
- Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden,
- Sahte ya da asılsız belge kullanan,
- Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan,
- Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar
-
Hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır ya da 57/A maddesi uyarınca idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir. Hakkında idari gözetim kararı alınan yabancılar, yakalamayı yapan kolluk birimince geri gönderme merkezlerine kırk sekiz saat içinde götürülür. Geri gönderme merkezlerindeki idari gözetim süresi altı ayı geçemez. Ancak bu süre, sınır dışı etme işlemlerinin yabancının iş birliği yapmaması veya ülkesiyle ilgili doğru bilgi ya da belgeleri vermemesi nedeniyle tamamlanamaması hâlinde, en fazla altı ay daha uzatılabilir.
İdari gözetimin devamında zaruret olup olmadığı, valilik tarafından her ay düzenli olarak değerlendirilir. Gerek görüldüğünde, otuz günlük süre beklenmez. İdari gözetimin devamında zaruret görülmeyen yabancılar için idari gözetim derhâl sonlandırılır. Bu yabancılara, idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir.
İdari gözetim kararı, idari gözetim süresinin uzatılması ve her ay düzenli olarak yapılan değerlendirmelerin sonuçları, gerekçesiyle birlikte yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Aynı zamanda, idari gözetim altına alınan kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa, kendisi veya yasal temsilcisi kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.
İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim kararına karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir. Başvuru idari gözetimi durdurmaz. Dilekçenin idareye verilmesi hâlinde, dilekçe yetkili sulh ceza hâkimine derhâl ulaştırılır. Sulh ceza hâkimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır. Sulh ceza hâkiminin kararı kesindir. İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hâkimine başvurabilir.
İdari Gözetim Kararına Karşı Dava Deport kararına itiraz edilebileceği gibi idari gözetim kararına da itiraz edilebilir. İdari gözetim kararı, idari gözetim süresinin uzatılması ve her ay düzenli olarak yapılan değerlendirmelerin sonuçları, gerekçesiyle birlikte yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Aynı zamanda, idari gözetim altına alınan kişi bir avukat tarafından temsil edilmiyorsa, kendisi veya yasal temsilcisi kararın sonucu, itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.
- İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim kararına karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir.
- Başvuru idari gözetimi durdurmaz.
- Dilekçenin idareye verilmesi halinde, dilekçe yetkili sulh ceza hâkimine derhal ulaştırılır.
- Sulh ceza hakimi incelemeyi beş gün içinde sonuçlandırır.
- Sulh ceza hakiminin kararı kesindir.
- İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hakimine başvurabilir.
- İdari gözetim işlemine karşı yargı yoluna başvuranlardan, avukatlık ücretlerini karşılama imkanı bulunmayanlara, talepleri hâlinde 19/3/1969 tarihli ve 1136 sayılı Avukatlık Kanunu hükümlerine göre avukatlık hizmeti sağlanır.
- Deport kararına itirazı bizzat kendiniz veya avukatınız aracılığı ile yapabilirsiniz. Uluslararası koruma başvurusunda bulunmuş veya uluslararası koruma statüsünde bulunan yabancılar ücretlerin kendilerince karşılanması suretiyle avukat edinebileceklerdir. Başvurucu ücretini karşılama imkânı bulunmayan yabancılar adli yardımdan faydalanabilmektedir. Yine aynı şekilde sivil toplum kuruluşları tarafından sağlanan danışmanlık hizmetlerinden de faydalanabilecektir.
